Hepsexanî Neqîb Berzencî, 20. yüzyılın başlarında hem sömürgeciliğe karşı hem de Kürt toplumunun erkek egemen iktidarına karşı devrimci duruşuyla tanınan öncü bir Kürt kadınıdır.
1930 yılında Güney Kürdistan’da kurulan Kürt Kadınlar Birliği (Komelî Afretanî Kurd) örgütünün öncülerinden olan Neqip Berzenci, cesareti, entelektüel birikimi ve örgütleyici kimliğiyle günümüz Kürt kadın mücadelesi için ilham kaynağı olmaya devam ediyor.
Kürt kadın devrimci Hepsexanî Neqîb, 72 yıl önce bugün vefat etti. Yaşamı boyunca Kürt kadın mücadelesinin direniş ateşini yükseltmek için çabalayan Hepsexanî Neqîb, geriye çok güçlü bir direniş mirası bıraktı.
Hepsexanî Neqîb, Güney Kürdistan’ın önemli kentlerinden biri olan Süleymaniye’de, tanınmış ve saygın bir aileye mensup olarak dünyaya geldi. Nakşibendi tarikatına mensup olan Berzencî ailesi, yurtsever bir ailedir. Bu köklü gelenek içinde büyüyen Hepsexanî, ailesinin Kürt özgürlük hareketine verdiği destekten derinden etkilendi. Bu etki, onun yaşamının ilerleyen dönemlerinde hem kendisinin hem de çevresindeki kadınların hayatında köklü değişiklikler yaratacak adımlar atmasına vesile oldu.
31 yaşındayken amcasının oğlu olan Şêx Kadir ile evlenen Hepsexanî, evliliğini de mücadele alanına dönüştürerek eşini de birçok direniş faaliyetinde yanında yer alan bir yol arkadaşı yaptı.
Kadınlara adanmış bir yaşam
Hepsexanî Neqîb, yaşadığı dönemde bir devrimci olarak kabul edildi. Özellikle iyiliksever kişiliği ve insanlarla kurduğu güçlü bağlarla öne çıktı. Evini sadece bir yaşam alanı olmaktan çıkarıp, kadınların bilinçlendiği, eğitim aldığı bir ocağa dönüştürdü. O dönemde kız çocuklarının okutulmasının neredeyse olanaksız olduğu bir zamanda, kadınların eğitimsiz bırakılmasına karşı bireysel bir direniş sergiledi. Kadınların okuma-yazma öğrenmesi, siyasete, sanata ve edebiyata yönelmesi için çaba sarf etti. Onun bu çalışmaları sayesinde birçok kadın, o güne dek ulaşamadığı bilgiye ve farkındalığa ulaştı.
Kürt Kadınlar Birliği’nin kurucusu
28 Haziran 1930 tarihinde, Hepsexanî Neqîb öncülüğünde, Kürt tarihinin ilk kadın örgütlenmesi olan Kürt Kadınlar Birliği (Komelî Afretanî Kurd) kuruldu. Bu tarihi adımda Süleymaniye’nin önde gelen ailelerinden gelen başka kadınlar da yer aldı. Bunlardan biri de Îrfan Fanî idi. Bu birlik, kadınların örgütlü mücadelesi açısından önemli bir dönüm noktası oldu.
Zulme karşı direnişte en ön saflarda
Irak’ta İngiliz mandası altındaki baskıcı rejimin Kürtlere karşı uyguladığı asimilasyon ve soykırım politikalarına karşı halkın direnişinde, Hepsexanî en ön saflarda yer aldı. Süleymaniye’de düzenlenen büyük bir protesto yürüyüşüne katılarak halkla birlikte Dergey Saray (Saray Kapısı) olarak bilinen yere kadar yürüdü. Ancak burada İngiliz askerleri ve Irak devlet güçleri tarafından yolları kesildi. Göstericilerin üzerine ateş açıldı, birçok kişi hayatını kaybetti, çok sayıda kişi yaralandı ve tutuklandı. Tutuklananlar arasında Hepsexanî’nin eşi Şêx Kadir de bulunuyordu. Tutuklananlar Kerkük ve Bağdat’taki cezaevlerine gönderildi.
İngilizlere ve Birleşmiş Milletler’e mektup
Bu vahşi saldırının ardından Hepsexanî Neqîb, İngiltere’nin Kürt halkına yönelik inkarcı politikalarını eleştiren bir mektup kaleme aldı. Bu mektubu doğrudan İngiliz yetkililere ulaştırarak, Kürt halkının barışçıl bir şekilde haklarını talep ettiği bir gösteriye yapılan saldırıyı kabul etmediğini ve son nefesine kadar bu politikalara karşı mücadele edeceğini ifade etti.
Daha sonra Cenevre merkezli Birleşmiş Milletler’e de bir mektup yazarak, “Kürt halkının kendi kaderini tayin etme hakkı vardır” diyerek uluslararası kamuoyunu Kürt halkının haklı davası konusunda bilgilendirdi.
Uluslararası dayanışma ve sanata verdiği önem
Hepsexanî Neqîb’in mücadelesi sadece Güney Kürdistan ile sınırlı kalmadı. Doğu Kürdistan’da İran rejimine karşı direniş gösteren Mahabad Kürt Cumhuriyeti’nin lideri Qazi Muhammed’in eşi Mîna Qazî ile de temas kurarak bu mücadeleye hem maddi hem manevi destek sundu.
Sanata ve kültüre olan ilgisiyle de tanınan Hepsexanî, Süleymaniyeli büyük şair Pîremêrd başta olmak üzere dönemin birçok aydınıyla birlikte çalıştı. Kürt halkı için direnişin sembolü olan Newroz ateşlerini tutuşturma etkinliklerine aktif şekilde katıldı.
Son nefesine kadar direniş
Hayatını Kürt halkının özgürlüğüne ve kadınların bilinçlenmesine adayan Hepsexanî Neqîb Berzencî, 12 Nisan 1953 tarihinde, 62 yaşında hayata gözlerini yumdu. Geride, Kürt kadın mücadelesi için yol açıcı bir miras ve başka kadınlara devredilmiş güçlü bir özgürlük meşalesi bıraktı.
/Rojnews/
